Uit het leven van….

Hoe hoogbegaafdheid en een taalontwikkelingsstoornis zich manifesteren in dagelijkse situaties

Inleiding
In deze serie schets ik dagelijkse situaties zoals die zich bij ons afspelen. Onze dochter kan in het dagelijks leven (ondertussen) veel compenseren en daardoor ook maskeren rondom haar taalproblematiek, maar stuit in het dagelijks leven veel op onbegrip (bij zichzelf en de omgeving).

Dat maakt dat, op het eerste oog, haar worstelingen rondom taal-/ spraak niet zo opvallen en zij zich op het eerste gezicht aardig goed lijkt te redden.
Schijn bedriegt, want zij ervaart dagelijks de gevolgen van haar belemmeringen op taal-/ spraakgebied.
Moeite met (onderhouden van) vriendschappen en sociale interacties, meer tijd nodig om gesproken taal te verwerken, een verminderd werkgeheugen, snel een vol hoofd en moeite met focus houden, sneller overprikkeld raken, vermoeidheid van de talige wereld maar ook haar mogelijkheid voor compensatie (snel schakelen in het hoofd door o.a associatie) bij o.a woordvindingsproblematiek, reguleren van emoties, verminderde executieve vaardigheden door minder innerlijke taal, haar werkgeheugen (speelt ook grotendeels een rol op cognitief vlak), dit alles (en meer) speelt een rol in haar zelfbeeld/ haar welbevinden en dit alles uit zich in gedrag dat zij laat zien.
Dat gedrag, daar wordt ze vaak op aangesproken en afgerekend, dat is wat de buitenwereld ziet. Haar worsteling met deze onzichtbare ‘handicap’ maakt dat zij (en wij als ouders) geregeld te maken krijgen met onbegrip en door haar vermogen te compenseren/ maskeren worden deze problemen niet erkend.

Naast het delen van theoretische kennis over de combinatie rondom hoogbegaafdheid en taalontwikkelingsstoornissen (TOS), wil ik ook mijn dagelijkse en praktische ervaringen delen om meer inzicht te bieden in de uitdagingen die hiermee gepaard kunnen gaan.

De situatie
Emma, 8 jaar oud, speelt met haar vrienden Julia en Max in onze achtertuin op de trampoline. Terwijl de kinderen aan het spelen zijn, geef ik aan dat ik straks aan de voorkant van het huis ga verven met een spuitbus. Ik laat ze weten dat als er wat is, ze naar mij toe kunnen komen.
Na deze mededeling loop ik rond om de benodigde spullen te verzamelen en maak alles gereed voor het spuiten.

Na het spuiten loop ik via de garage terug naar de tuin. Zodra ik in de buurt van de tuin kom, hoor ik dat er ruzie is tussen de kinderen. Max vertelt me dat Emma naar binnen wilde gaan, terwijl hij en Julia dat niet wilden.

Wanneer Emma tot rust is gekomen (echt een tijd later), legt ze uit dat ze de geur van het spuitverf rook. Ze wist dat het inademen van deze dampen gevaarlijk kon zijn en wilde zichzelf en haar vrienden beschermen door naar binnen te gaan.

De Gevoelsmatige Reactie van Emma
In eerste instantie ontstaat er bij Emma een vorm van paniek wanneer Julia en Max niet mee naar binnen willen. Ze voelt zich verantwoordelijk voor hun veiligheid en het idee dat zij en haar vriendjes in gevaar zouden kunnen komen, drijft haar gevoel van urgentie op. Emma’s communicatieve belemmeringen, veroorzaakt door haar taalontwikkelingsstoornis, maken het moeilijk voor haar om snel en effectief de situatie en haar gedachtengang te verwoorden.

De paniek verergert de woordvindingsproblematiek die Emma normaal redelijk kan compenseren en maskeren. Het gevoel van gevaar, onmacht en onbegrip overvalt haar, samen met verdriet en teleurstelling in zichzelf. Deze emotionele ‘storm’ belemmert haar vermogen (nog meer) om de situatie duidelijk uit te leggen maar ook haar vermogen tot (zelf)regulatie, wat de onenigheid met haar vrienden alleen maar verergert.

Relatie met Hoogbegaafdheid en een Taalontwikkelingsstoornis (TOS)

Hoogbegaafdheid:
Hoogbegaafde kinderen hebben vaak een verhoogd bewustzijn van hun omgeving, analyseren en redeneren snel en kunnen een sterke behoefte hebben om deze te begrijpen. Emma’s reactie op de geur van de spuitverf toont haar vermogen om risico’s snel te herkennen en hierop te anticiperen. Dit wijst op een geavanceerd denkproces dat kenmerkend is voor hoogbegaafdheid. Ze begreep de potentiële gevaren van het inademen van chemische stoffen en handelde onmiddellijk om zichzelf en haar vrienden te beschermen.
Het sterke verantwoordelijkheidsgevoel van Emma maakt dat ze zich sterk betrokken voelt bij de veiligheid en het welzijn van haar vrienden. In de beschreven situatie wordt dit duidelijk, aangezien Emma niet alleen aan zichzelf dacht, maar ook aan het beschermen van Julia en Max. Dit kenmerk kan echter ook leiden tot extra stress en een gevoel van druk, vooral wanneer anderen haar zorgen niet begrijpen of serieus nemen.

Het intense, complexe en snelle denken van een hoogbegaafd kind kan er ook voor zorgen dat zij snel redeneren en verschillende scenario’s kunnen bedenken, ook bij angst. Dit zorgt ervoor dat Emma snel de gevaren van de situatie kon inschatten en direct wilde handelen. Echter, dit snelle denken kan ook leiden tot aannames die niet altijd juist zijn. Emma’s angst en de druk om haar vrienden te beschermen zorgden voor een extra laag van complexiteit in haar redeneringen. Bij hoogbegaafde kinderen komt vaak een asynchrone ontwikkeling voor, waarbij hun intellectuele capaciteiten ver vooruit kunnen liggen op hun emotionele en sociale ontwikkeling.

Taalontwikkelingsstoornis (TOS):
Emma’s manier van communiceren kan beïnvloed worden door haar taalontwikkelingsstoornis (TOS). Kinderen met TOS hebben vaak moeite met het begrijpen en gebruiken van taal op een manier die passend is bij hun leeftijd. Dit kan verklaren waarom er onenigheid ontstond tussen Emma en haar vrienden. Terwijl Emma rationeel en (voor haar situatie) doordacht handelde, kon ze mogelijk moeite hebben gehad om haar zorgen en intenties snel duidelijk uit te leggen aan Julia en Max. Hierdoor ontstond er een misverstand, omdat haar vrienden wellicht niet begrepen waarom ze naar binnen wilde gaan en zelfs gedacht wordt dat Emma wel heel overdreven gedrag laat zien om haar zin door te willen drijven om wel naar binnen te gaan.

Conclusie
De situatie waarin Emma zich bevond, illustreert hoe complex de interactie tussen hoogbegaafdheid en TOS kan zijn. Haar hoogbegaafdheid stelt haar in staat om situaties snel te analyseren en adequaat te reageren, maar haar TOS kan communicatieproblemen veroorzaken, waardoor haar bedoelingen soms niet volledig begrepen worden door haar leeftijdsgenoten. De intensiteit, haar verantwoordelijkheidsgevoel, de angst, onmacht en onrechtvaardigheidsgevoel versterkten haar emotionele reactie in deze (nood)situatie. Bovendien kan een asynchrone ontwikkeling zorgen voor extra uitdagingen, doordat haar intellectuele inzichten niet altijd synchroon lopen met haar emotionele capaciteiten.
De stressreactie die het haar gaf, staat haaks op rustig kunnen denken en reguleren (van emoties). Door een verminderd vermogen van haar innerlijke spraak, zien wij geregeld ook uitdagingen met de zelfregulatie. Wanneer Emma rustig wordt, lukt het haar dikwijls wel om de situatie uit te leggen, maar zien wij ook dat haar sterke metacognitie maakt dat zij zich schaamt voor haar gedrag, met een gevoel van schaamte en falen als gevolg.

Het is belangrijk voor ouders, leerkrachten en begeleiders om zich bewust te zijn van deze dynamiek om kinderen als Emma effectief te kunnen ondersteunen.
Het begrijpen van het samenspel van deze combinatie helpt om achter het gedrag te kijken en kinderen passend te begeleiden.

Privacyverklaring:
In deze blog zijn de namen van de betrokkenen veranderd om hun privacy te beschermen.