Uit het leven van…..(en ja, ook op vakantie)
Het was een zonnige ochtend tijdens onze vakantie in Mallorca en we zaten in de ontbijtzaal van ons vakantieverblijf.
De geur van verse croissants en koffie vult de lucht terwijl we ons aan een vierkant tafeltje hebben gesetteld. Emma, onze jongste dochter, zit links van mij. Recht tegenover mij zit onze oudste dochter, en mijn man heeft de plek rechts van mij ingenomen. Onze twee meiden zijn, net als ik, geen fanatieke drinkers. Elke ochtend herinner ik ze er daarom aan dat ze naast al dat lekkers ook een glaasje drinken inschenken. Emma heeft braaf haar glas gevuld. Maar halverwege de maaltijd merk ik op dat er slechts drie glazen op tafel staan: die van mij, mijn man en… Emma?
“Wie heeft er nog niet gedronken?” gooi ik in de groep. Emma en haar zus reageren beiden prompt: “Ik wel.” Niet bepaald het antwoord op mijn vraag, maar vooruit. 🤣 Ik tel nog eens de glazen en vraag me hardop af waar het glas van onze oudste dochter is gebleven. Ze benoemt dat ze uit het glas van Emma heeft gedronken.
Dit lijkt een alledaagse en onschuldige vraag, maar het antwoord bleek voor Emma de start van een grote emotionele storm. De combinatie van de kenmerken van hoogbegaafd en de kenmerken van een Taalontwikkelingsstoornis (TOS), maakt dat ze situaties intens kan beleven en dat ze (zeker wanneer ze overmand wordt door emotie) nog meer moeilijkheden heeft om haar gevoelens te verwoorden en te verwerken met als gevolg dat ze zich op een andere manier gaat uiten (middels gedrag) om zich te laten horen (en in dit geval onvrede kenbaar te maken).
Op dat moment lijkt het scheuren van een simpel papieren servetje de redding om de rust weer terug te vinden.
Terwijl mijn man en onze oudste dochter nog wat halen van het buffet, vraag ik Emma rustig wat er is gebeurd. Ze legt mij uit dat ze bang is om ook verkouden en mogelijk zelfs ziek te worden, vooral op vakantie.
Haar snel analyserende vermogen heeft gebracht dat ze het verband heeft gelegd tussen de keelpijn van haar zus, het drinken uit haar glas en mogelijk daardoor ziek te worden wat haar vakantieverblijf zou verpesten. Daarnaast is ze ook boos omdat haar zus zonder te vragen uit haar glas dronk (iets met gevoel van autonomie en onrecht 😉)
Het moment dat ze hoorde dat haar zus uit haar glas heeft gedronken, kwam er een golf van gedachten en emoties op haar af: angst voor ziektes, het gevoel van onrecht, en een diepgeworteld verlangen naar respect voor haar persoonlijke grenzen. Haar reactie is intens en explosief. Ze kijkt boos, spreekt luid en haar lichaamstaal schreeuwt frustratie.
Als ouder vraagt het razendsnel schakelen en doorzien wat er nodig is om de situatie aan alle kanten serieus te nemen en te laten bedaren voor het verder ‘uit de hand loopt’ hier in de ontbijtzaal.
Wat voor de buitenwereld lijkt op een overdreven reactie, is voor Emma een intense ervaring van ongerustheid en onrecht. Het kost haar veel moeite om tot rust te komen, maar als dat eenmaal is gelukt, reflecteert ze vaak met een scherp inzicht op wat er is gebeurd. Haar metacognitie – het vermogen om na te denken over haar eigen denken – is vaak uitzonderlijk sterk in rust. Dit is zowel een zegen als een vloek, want het betekent dat ze zich ook schaamt voor haar explosieve reacties en zich gedwongen voelt om de situatie recht te zetten.
Dit is zo’n voorbeeld van het constant balanseren tussen de kenmerken van haar hoogbegaafdheid en de uitdagingen die de TOS met zich meebrengen, maar wat het ontzettend intens en vermoeiend maken voor haar, maar eerlijk, ook voor ons en haar zus.
Maar zij is diegene die keer op keer als het ware in een ’te strakke spagaat’ staat en de uitdaging ervaart (en wij bij sommige uitdagingen ook), toch toont ze elke dag ongelooflijke veerkracht en vaardigheden (en ja we zien ook en proberen rekening te houden met hoeveel energie haar dat kost).
We benoemen wat we bij haar zien (erkennen haar daarmee in haar gevoel en checken de situatie) en prijzen haar voor het proces wat ze vervolgens doorloopt maar ook voor de verantwoordelijkheid die ze neemt om situaties weer goed te maken, ondanks de spanningen die dat met zich meebrengt.
Dit klinkt heel eenvoudig, maar vergt veel begeleiding, geduld, energie en vaardigheden (onze emotieregulatie, denk aan het onderdrukken van een eerste reflex vanuit emotie, flexibiliteit, reflectieve vermogens/ vanuit een helikopterview kijken naar de situatie en nog veel meer 🫠) van ons als ouders en de dynamiek is vaak allesbehalve eenvoudig.
Deze dynamiek beïnvloedt ons hele gezin, waarbij de competitie tussen de zussen soms hoog oplaait. Onze oudste dochter is ook hoogbegaafd en ervaart intens gevoel voor onrecht en autonomie. Haar creatieve denken en sterk gevoel voor persoonlijke grenzen kunnen leiden tot onbegrip en frustratie, zowel bij zichzelf als bij Emma. De interacties tussen de meiden kunnen daardoor intens en complex zijn, met situaties waarin beide meisjes diepgewortelde emoties ervaren en uiten.
Het lange verhaal kort…
Voor een buitenstaander lijkt het misschien een klein voorval, maar voor ons gezin is het vaak een intense beleving. We moeten altijd alert zijn en goed kijken naar wat er echt speelt bij Emma, zelfs op vakantie. Dit kan best vermoeiend zijn, maar het is nodig om elkaar beter te begrijpen en de begeleiding aan onze dochter(s) te bieden, aangezien Emma geen verdere ondersteuning krijgt doordat ze in testsituaties net te goed kan scoren (lees: compenseren) bekeken vanuit de ‘standaard scores’ en gemiddelden.
Zonder diagnoses blijven in Nederland veel deuren gesloten, deze groep kinderen is daardoor aangewezen op de kunde en mogelijkheden van de ouder(s) voor hun begeleiding en ontwikkeling om net deze uitdagingen om te leren gaan.
Niet alleen de kinderen, maar ook de ouders met lege handen (geen recht op begeleiding of compensaties) bij deze intensieve, pittige uitdaging. Maar als wij het niet doen, wie dan wel?
Deze kinderen hebben misschien op het oog en bij testsituaties minder zichtbare problemen, echter hun uitdagingen hoeven er zeker niet minder om te zijn – wellicht door de zijnskenmerken vanuit het hoogbegaafd zijn juist wel meer of intenser. Ook zij verdienen (h)erkenning en passende ondersteuning.
P.S. De naam Emma is om privacyredenen gefingeerd.